ਅਠਾਰਵੀਂ ਸਦੀ ਦੌਰਾਨ ਜਦ ਗੁਰੂ ਖਾਲਸਾ ਪੰਥ ਸਮਕਾਲੀ ਹਕੂਮਤ ਨਾਲ ਜਦੋ-ਜਹਿਦ ਕਰਦਾ ਹੋਇਆ ‘ਸਰਬੱਤ ਦੇ ਭਲੇ’ ਦੇ ਪ੍ਰਥਾਏ ਹਲੇਮੀ ਰਾਜ ਕਾਇਮ ਕਰਨ ਲਈ ਸੰਘਰਸ਼ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਸਿੱਖ ਜੰਗਲਾਂ, ਪਹਾੜਾਂ ਅਤੇ ਘੋੜਿਆਂ ਦੀਆਂ ਕਾਠੀਆਂ ਨੂੰ ਹੀ ਆਪਣਾ ਨਿਵਾਸ ਸਮਝਦਾ ਹੋਇਆ ਜੂਝ ਰਿਹਾ ਸੀ, ਇਹ ਸਾਖੀ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੀ ਹੈ ਜਦ ਭਾਈ ਬੋਤਾ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਭਾਈ ਗਰਜਾ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਇਕ ਰਾਹਗੀਰ...

ਖਾੜਕੂ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੀ ਸਾਖੀ – ਜੁਝਾਰੂ ਲਹਿਰ ਦੇ ਮੌਲਿਕ ਬਿਰਤਾਂਤ ਵਲ੍ਹ ਅਹਿਮ ਪੜਾਅ
ਖਾੜਕੂ ਲਹਿਰ ਦੇ ਵੱਡੇ ਚਿਹਰੇ ਭਾਈ ਦਲਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਲਿਖੀ ਕਿਤਾਬ "ਖਾੜਕੂ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੀ ਸਾਖੀ" ਉਹਨਾਂ ਸਚਮੁੱਚ ਵਿੱਚ ਹੀ ਇਸ ਅਨਮੋਲ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੇ ਸਾਖੀ(ਗਵਾਹ) ਬਣਕੇ ਲਿਖੀ ਹੈ। ਭਾਈ ਦਲਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਬਿਰਤਾਂਤ 'ਚ ਅਜਿਹੀ ਤਾਕਤ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਸਹਿਜੇ ਹੀ ਘਟਨਾਵਾਂ, ਬੰਦਿਆਂ ਅਤੇ ਥਾਵਾਂ ਦੀ ਵਿਥਿਆ ਤੋਂ ਪਾਰ ਜਾ ਕੇ ਇਸ ਪਿੱਛੇ ਕਾਰਜਸ਼ੀਲ ਅਹਿਸਾਸ ਦੇ ਰੂਬਰੂ ਕਰਵਾੳਂਦਾ ਹੈ।

ਮੱਤੇਵਾੜਾ: ਰਾਜਸਥਾਨ ਦੀ ਹੋਣੀ ਨੂੰ ਭੁੱਲੇ ਅਸੀਂ
ਕਰੋਨਾ ਕਾਲ ਨੇ ਬੜੇ ਦੁੱਖ ਦਿੱਤੇ, ਪਰ ਆਕਸੀਜਨ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ਦਾ ਸਬਕ ਵੀ ਸਿਖਾਇਆ। ਲੱਗਦਾ ਨਹੀਂ ਕਿ ਆਪਾਂ ਗ੍ਰਹਿਣ ਕੀਤਾ ਹੋਵੇਗਾ, ਹਾਕਮਾਂ ਤਾਂ ਬਿਲਕੁਲ ਹੀ ਨਹੀਂ। ਇਕ ਸਿਲੰਡਰ ਵਿਚ ਨੌਂ ਕਿਲੋਗਰਾਮ ਆਕਸੀਜਨ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਮਨੁੱਖੀ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਤਿੰਨ ਸਿਲੰਡਰਾਂ ਜਿੰਨੀ ਆਕਸੀਜਨ ਦੀ ਲੋੜ ਪੈਂਦੀ ਹੈ। ਇਕ ਸਿਲੰਡਰ ਆਕਸੀਜਨ ਦੀ ਕੀਮਤ 700 ਰੁਪਏ ਹੈ, ਜੋੜ ਬਣਿਆ 2100 ਰੁਪਏ ਰੋਜ਼ ਦਾ। ਭਲਾ, 65 ਸਾਲ ਦੀ ਮਨੁੱਖੀ ਔਸਤਨ ਉਮਰ ਤੱਕ ਲੋੜੀਂਦੀ ਆਕਸੀਜਨ ਦਾ ਕਿੰਨਾ ਮੁੱਲ ਬਣਿਆ? ਗੁਣਾ-ਜੋੜ ਕਰ ਕੇ ਦੇਖ ਲਓ। ਲੁਟੇਰੇ ਪ੍ਰਬੰਧ ਨੇ ਇਹ ਗੱਲ ਸੁਣਨੀ ਹੈ ਭਲਾ!

ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਰੀਸਰਚ ਬੋਰਡ ਦਾ ਮਹਾਨ ਖੋਜੀ ਭਾਈ ਰਣਧੀਰ ਸਿੰਘ ਡੂਮਛੇੜੀ
ਭਾਈ ਰਣਧੀਰ ਸਿੰਘ ਨੂੰ "ਸਾਂਝੀ ਵਿਸਾਖੀ" ਦੇ ਲੇਖ ਲਿਖਣ ਕਾਰਨ ਕੁਝ ਸਮਾਂ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿਚ ਵੀ ਕੱਟਣੀ ਪਈ (ਇਸ ਬਾਬਤ ਕੋਈ ੬ ਮਹੀਨੇ, ਕੋਈ ੨ ਸਾਲ ਅਤੇ ਕੋਈ ੭ ਸਾਲ ਜੇਲ੍ਹ ਕੱਟਣ ਬਾਰੇ ਲਿਖਦਾ ਹੈ) ਜੇਲ੍ਹ ਦੌਰਾਨ ਹੀ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਪੁਰਬ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਹੋਕੇ ਸ਼ਬਦਾਰਥ ਸ੍ਰੀ ਦਸਮ ਗ੍ਰੰਥ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ, ਜੋ ਬਾਅਦ ਵਿਚ ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਪਟਿਆਲਾ ਨੇ ਛਾਪਿਆ।

ਰਾਜ ਕਰੇਗਾ ਖ਼ਾਲਸਾ
ਇਹ ਇਕ ਦੈਵੀ ਸੱਚ ਦਾ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਬਲਕਿ ਇਕ ਭਲੀ-ਭਾਂਤ ਸਥਾਪਿਤ ਵਿਗਿਆਨਿਕ ਸੱਚਾਈ ਹੈ। ਲੋਰੰਜ, ਐਂਡਰੇ ਅਤੇ ਮੋਰਿਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਸਿਧਾਂਤ ਹਵਾ ਵਿੱਚੋਂ ਨਹੀਂ ਚੁਣੇ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸੰਬੰਧ ਪੂਰਨ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਥਾਪਤ ਸ਼ੁਹਰਤ ਵਾਲੀ ਉਸ ਪੱਛਮੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਅਤੇ ਵਿਗਿਆਨਿਕ ਖੋਜਾਂ ਨਾਲ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਪਾਸਾਰ ਪਿੱਛੇ ਸਪੈਂਗਲਰ ਤੋਂ ਥਾਮਸ ਹੋਬਜ਼ ਰਾਹੀਂ ਸਿਗਮੰਡ ਫ਼ਰਾਇਡ ਤਕ ਫੈਲਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ।

ਕੀ ਹੈ ਸਤਲੁਜ ਯਮੁਨਾ ਲਿੰਕ (SYL) ਨਹਿਰ ਦਾ ਪੂਰਾ ਮਸਲਾ?
ਅਪ੍ਰੈਲ 1982 ਵਿੱਚ ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ ਨੇ ਕਪੂਰੀ ਦੇ ਸਥਾਨ ਉੱਪਰ ਟੱਕ ਲਾ ਕੇ ਨਹਿਰ ਦੀ ਉਸਾਰੀ ਦਾ ਕੰਮ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਵਾਉਣ ਦਾ ਯਤਨ ਕੀਤਾ ਪਰ ਇਸੇ ਸਾਲ ਧਰਮ ਯੁੱਧ ਮੋਰਚਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਜਾਣ ਕਾਰਨ ਇਸ ਨਹਿਰ ਦੀ ਉਸਾਰੀ ਨਾ ਹੋ ਸਕੀ।

ਸ਼ਹੀਦ ਮੇਜਰ ਬਲਦੇਵ ਸਿੰਘ ਘੁੰਮਣ ਨੂੰ ਯਾਦ ਕਰਦਿਆਂ
ਸਿੱਖ ਅਵਾਮ ਦੇ ਵਲਵੱਲੇ ਜ਼ਖਮੀ ਸਨ ਤੇ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਹਵਾ ਵਿਚ ਇਹ ਖੋਫ ਨੇ ਘਰ ਬਣਾ ਰਖਿਆ ਸੀ। ਇਹ ਜੂਨ 1984 ਤੇ ਨਵੰਬਰ 1984 ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦਾ ਉਹ ਸਮਾਂ ਸੀ ਜਿਸ ਵੇਲੇ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਹੋਰਦੇ ਵਲੂਧਰੇ ਹੋਏ ਸਨ ਅਤੇ ਉਹ ਆਪਣੀ ਰੂਹ ਉੱਤੇ ਲੱਗੇ ਜ਼ਖਮਾਂ ਦੇ ਤਾਪ ਤੋਂ ਤੜਫ ਰਹੇ ਸਨ। ਸ਼੍ਰੀ ਹਰਮਿੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿਚ ਚਲਦੀਆਂ ਗੋਲੀਆਂ, ਦਿੱਲੀ ਵਿਚ ਸੜਦੇ ਸਿੱਖ ਤੇ ਫਿਰ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ “ਬੁਲਿਟ ਫਾਰ ਬੁਲਿਟ” ਸੋਚ ਅਤੇ ਲੰਮੇ ਸਮੇ ਤੱਕ ਚਲਣ ਵਾਲਾ ਝੂਠੇ ਪੁਲਿਸ ਮੁਕਾਬਲਿਆਂ ਦਾ ਦੌਰ। ਇਹ ਸੱਭ ਇਕ ਸਾਜ਼ਿਸ਼ ਅਧੀਨ ਇੰਡੀਆ ਨੂੰ ਅਜਾਦ ਕਰਵਾਉਣ ਵਾਲੇ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ। 1984 ਵਿਚ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਮੇਰੀ ਸੋਚ ਉਮਰ ਦੀ ਇਕ ਦਹਿਲੀਜ ਨੂੰ ਟੱਪ ਕੇ ਵਿਹੜੇ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਆਈ ਸੀ। 1984 ਦਾ ਉਹ ਦਿਨ ਮੈਨੂੰ ਕਦੇ ਨਹੀਂ ਭੁਲੇਗਾ ਜਿਸ ਦਿਨ ਸ਼੍ਰੀ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਮੌਤ ਦੇ ਮੂੰਹ ਵਿਚ ਪਾ ਦਿਤਾ। ਉਸ ਦਿਨ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਮੈਂ ਪਿਤਾ ਜੀ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਬੇਚੇਨ ਵੇਖੀਆ ਸੀ। ਪਿਤਾ ਜੀ ਰੇਡੀਉ ਨੂੰ ਕੰਨ ਨਾਲ ਲਾਈ ਲਗਤਾਰ ਵਿਹੜੇ ਦੇ ਚਕਰ ਕੱਟ ਰਹੇ ਸਨ ਤੇ ਖਬਰਾਂ ਦੇ ਹਰ ਸ਼ਬਦ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਨਾਲ ਸੁਣ ਰਹੇ ਸਨ। ਉਸ ਰਾਤ ਪਿਤਾ ਜੀ ਨੇ ਰੋਟੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਖਾਦੀ ਤੇ ਮੈ ਬੈਂਤ ਦੀ ਚਿਟੀ ਕੁਰਸੀ ਤੇ ਬੈਠਾ ਆਪਣੇ ਘਰ ਦੇ ਵਿਹੜੇ ਵਿਚ ਲਗੇ ਬੱਲਬ ਤੇ ਵੱਜਦੇ ਭਮਕੜਾਂ ਵੱਲ ਵੇਖ ਰਿਹਾਂ ਸੀ ਕਿ ਕਿਸ ਤਰਾਂ ਰੋਸ਼ਨੀ ਦੇ ਪ੍ਰਵਾਨੇ ਰੌਸ਼ਨੀ ਖਾਤਰ ਆਪਣੀ ਜਾਣ ਗਵਾ ਰਹੇ ਸਨ।

ਅਸਲੀ ਨਾਇਕਾਂ ਦੇ ਕਿਰਦਾਰ ਦੀ ਸਾਖੀ
ਸਭ ਤੋਂ ਅਹਿਮ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਜਿਸ ਬੇਯਕੀਨੀ ਅਤੇ ਬੇਭਰੋਸਗੀ ਦੇ ਆਲਮ ਵਿੱਚ ਸਾਡੇ ਯੋਧਿਆਂ ਨੇ ਇੱਕ ਮਜਬੂਤ ਅਤੇ ਗੈਰ ਇਖਲਾਕੀ ਪ੍ਰਬੰਧ ਨਾਲ ਗੁਰੂ ਤੇ ਟੇਕ ਰੱਖ ਕੇ ਟੱਕਰ ਲਈ ਅਤੇ ਸ਼ਹਾਦਤਾਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀਆਂ ਉਸ ਤੋਂ ਇਹ ਸਾਬਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਕੋਈ ਸਧਾਰਨ ਮਨੁੱਖ ਨਹੀਂ ਸਨ। ਉਹ ਗੁਰੂ ਸੰਗ ਜੰਗਾਂ ਵਿੱਚ ਜੂਝਣ ਵਾਲੇ ਮਹਾਨ ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਦੀਆਂ ਰੂਹਾਂ ਹੀ ਸਨ ਜੋ ਸਾਨੂੰ ਕਲਾ ਦਾ ਵਰਤਾਰਾ ਦਿਖਾਉਣ ਲਈ ਹੀ ਆਏ ਸਨ।

Kharku Sangarsh Di Sakhi: Reflecting on the past to understand the future
Kharku Sangarsh di Sakhi reminds us that the solutions we seek are only possible when we move as Sikhs of the Guru: rooted in the prampara (tradition) of the Khalsa and a commitment to the thankless work required to achieve a lasting transformation.

ਅੱਜ ਕਿਤਾਬ ਦੇ ਜਾਰੀ ਹੋਣ ਦੇ ਦਿਹਾੜੇ ਮੌਕੇ….
ਭਾਈ ਦਲਜੀਤ ਸਿੰਘ ਹੋਰਾਂ ਨੇ ਸਾਡਿਆਂ ਸਮਿਆਂ ਦੇ ਸ਼ਾਨਾਂਮੱਤੇ ਸਿੱਖ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੀ ਬਾਤ ਆਪਣੀਆਂ ਯਾਦਾਂ ਥਾਣੀ ਪਾਉਣੀ ਚਾਹੀ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੁਆਰਾ ਸੁੱਚੇ ਪਲਾਂ ਨੂੰ ਦਿੱਤੇ ਕਿਤਾਬੀ ਰੂਪ ਦਾ ਇਹ ਨਾਮ “ਖਾੜਕੂ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੀ ਸਾਖੀ” ਬਿਲਕੁਲ ਢੁਕਵਾਂ ਲੱਗਿਆ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਪਲਾਂ ਨੂੰ ਸਾਂਭਣ ਦਾ ਤਰੱਦਦ ਸਰਕਾਰ ਤੇ ਸਿੱਖ ਪੱਖ ਦੋਹਾਂ ਵੱਲੋਂ ਹੋਇਆ।